Wprowadzenie
Morskie farmy wiatrowe (ang. offshore wind) to technologia, która w ostatnich latach przechodzi prawdziwą rewolucję. W Europie, a szczególnie w regionie Morza Północnego, powstają coraz większe i bardziej efektywne instalacje, a koszty wytwarzania energii z wiatru na morzu znacząco spadają. Polska, ze swoim dostępem do Morza Bałtyckiego, stoi u progu wielkiej szansy na transformację energetyczną i gospodarczą. W tym artykule przeanalizujemy potencjał morskiej energetyki wiatrowej w Polsce, jej wpływ na gospodarkę oraz obecny stan zaawansowania projektów.
Potencjał Morza Bałtyckiego dla energetyki wiatrowej
Polskie obszary morskie, szczególnie w rejonie wyłącznej strefy ekonomicznej (EEZ), charakteryzują się bardzo dobrymi warunkami wietrznymi dla rozwoju morskiej energetyki wiatrowej:
- Średnia prędkość wiatru na wysokości 100 m nad poziomem morza wynosi 9-10 m/s
- Relatywnie płytkie wody (20-50 m głębokości) umożliwiające stosowanie sprawdzonych technologii fundamentów
- Stabilne warunki geologiczne dna morskiego
- Brak ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak huragany czy tsunami
Zgodnie z analizami Polskich Sieci Elektroenergetycznych oraz Instytutu Energetyki, techniczny potencjał morskiej energetyki wiatrowej w polskiej strefie Bałtyku szacuje się na około 10-12 GW do 2040 roku. W perspektywie długoterminowej, przy zastosowaniu nowszych technologii (np. turbiny pływające), potencjał ten może wzrosnąć do nawet 20 GW.
Obecny stan rozwoju morskiej energetyki wiatrowej w Polsce
Do 2024 roku w Polsce nie działała jeszcze żadna morska farma wiatrowa, jednak przygotowania do budowy pierwszych projektów są już bardzo zaawansowane. W 2021 roku weszła w życie ustawa o promowaniu wytwarzania energii elektrycznej w morskich farmach wiatrowych, która stworzyła ramy prawne i system wsparcia dla pierwszych projektów.
Na początku 2025 roku, status największych projektów wygląda następująco:
Projekty w pierwszej fazie rozwoju (z przyznanym wsparciem)
- Bałtyk I, II i III (Polenergia i Equinor) - łącznie 3 GW mocy, planowane rozpoczęcie produkcji w latach 2026-2027
- Baltic Power (PKN Orlen i Northland Power) - 1,2 GW mocy, planowany start produkcji w 2026 roku
- BC-Wind i B-Wind (PGE i Ørsted) - łącznie 2,5 GW mocy, planowany start produkcji w latach 2026-2027
Projekty w fazie przygotowawczej
Oprócz wymienionych powyżej projektów, kilkanaście innych lokalizacji jest obecnie na różnych etapach przygotowania. W 2022 i 2023 roku przeprowadzono postępowania rozstrzygające w sprawie nowych lokalizacji, a kolejne są planowane na rok 2025 i następne. W samym tylko 2025 roku planowane jest przyznanie lokalizacji dla projektów o łącznej mocy około 4-5 GW.
Wpływ morskiej energetyki wiatrowej na polską gospodarkę
Rozwój morskich farm wiatrowych w Polsce to nie tylko ważny element transformacji energetycznej, ale również ogromna szansa gospodarcza. Według różnych analiz, wpływ tego sektora na polską gospodarkę może być znaczący:
Miejsca pracy i rozwój lokalnych przedsiębiorstw
Według raportu Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej, rozwój morskiej energetyki wiatrowej może przyczynić się do stworzenia nawet 60-70 tysięcy nowych miejsc pracy w Polsce, z czego:
- 15-20 tys. w bezpośredniej budowie i obsłudze farm
- 30-40 tys. w łańcuchu dostaw (produkcja komponentów, usługi inżynieryjne, logistyka)
- 10-15 tys. w usługach towarzyszących
Co ważne, znaczna część tych miejsc pracy będzie zlokalizowana w regionach nadmorskich, które historycznie borykały się z problemami strukturalnymi po upadku przemysłu stoczniowego.
Rozwój portów i infrastruktury
Budowa i obsługa morskich farm wiatrowych wymaga odpowiedniej infrastruktury portowej. W Polsce przygotowywane są już dwa główne porty instalacyjne:
- Port Gdańsk - gdzie powstaje terminal instalacyjny o powierzchni 30 ha, z nabrzeżem przystosowanym do obsługi ciężkich elementów turbin
- Port Gdynia - gdzie realizowany jest projekt "Port Zewnętrzny", który również będzie służył jako hub instalacyjny
Dodatkowo, porty w Łebie, Ustce i Kołobrzegu są przewidywane jako bazy serwisowe dla przyszłych farm. Łączne inwestycje w infrastrukturę portową szacowane są na 3-4 mld złotych.
Polski łańcuch dostaw
Polskie firmy mają szansę stać się ważnymi dostawcami dla przemysłu offshore wind, nie tylko w Polsce, ale w całym regionie Morza Bałtyckiego. Już dziś polskie przedsiębiorstwa dostarczają:
- Konstrukcje stalowe (fundamenty, wieże, elementy podstacji)
- Kable i komponenty elektryczne
- Statki serwisowe i instalacyjne
- Usługi inżynieryjne i projektowe
Przykładowo, firma GSG Towers z Gdańska już produkuje wieże dla morskich turbin wiatrowych, a stocznia Crist buduje specjalistyczne statki do instalacji fundamentów. Szacuje się, że polski przemysł może dostarczyć nawet 20-25% wartości całego łańcucha dostaw dla morskich farm wiatrowych na Bałtyku.
Wpływ na PKB i podatki
Według analizy przygotowanej przez McKinsey & Company, rozwój 10 GW morskich farm wiatrowych w Polsce może wygenerować łącznie:
- 60-70 mld zł wartości dodanej do polskiego PKB w okresie budowy (2024-2030)
- 15-20 mld zł rocznie podczas 25-30 lat eksploatacji
- 5-7 mld zł rocznie w podatkach i opłatach dla budżetu państwa i samorządów
Wyzwania i bariery rozwoju
Mimo ogromnego potencjału, rozwój morskiej energetyki wiatrowej w Polsce napotyka na szereg wyzwań:
Infrastruktura przyłączeniowa
Jednym z największych wyzwań jest budowa infrastruktury przyłączeniowej, która umożliwi przesył energii z farm na morzu do krajowego systemu elektroenergetycznego. PSE planują inwestycje o wartości około 14 mld zł w rozbudowę sieci przesyłowej, w tym budowę nowych stacji elektroenergetycznych i linii przesyłowych.
Finansowanie
Morskie farmy wiatrowe to inwestycje kapitałochłonne, szacowane na 12-15 mln zł za 1 MW mocy. Dla projektów o łącznej mocy 10 GW oznacza to konieczność zgromadzenia finansowania na poziomie 120-150 mld zł.
Dostęp do wykwalifikowanych kadr
Rozwój sektora będzie wymagał wykształcenia tysięcy specjalistów w nowych dziedzinach. Uczelnie w Gdańsku, Szczecinie i Koszalinie już rozpoczęły przygotowywanie dedykowanych programów kształcenia, ale wciąż istnieje ryzyko niedoboru kadr w początkowej fazie rozwoju.
Koordynacja z innymi użytkownikami morza
Bałtyk jest intensywnie wykorzystywany przez różne sektory gospodarki - rybołówstwo, żeglugę, turystykę. Konieczna jest dobra koordynacja i planowanie przestrzenne, aby minimalizować potencjalne konflikty.
Współpraca regionalna na Bałtyku
Rozwój morskiej energetyki wiatrowej na Bałtyku to projekt o wymiarze regionalnym. We wrześniu 2023 roku osiem państw bałtyckich (Polska, Niemcy, Dania, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa) podpisało deklarację o współpracy w zakresie rozwoju offshore wind na Bałtyku, zobowiązując się do:
- Harmonizacji regulacji prawnych
- Koordynacji planowania przestrzennego na morzu
- Wspólnego rozwoju infrastruktury przyłączeniowej (tzw. sieci morskich)
- Dzielenia się doświadczeniami i najlepszymi praktykami
Taka współpraca może znacząco przyspieszyć rozwój projektów i obniżyć ich koszty.
Perspektywy na przyszłość
Prognozy dla morskiej energetyki wiatrowej w Polsce są bardzo optymistyczne. Zgodnie z Polityką Energetyczną Polski do 2040 roku (PEP2040) oraz projektem jej aktualizacji, zakłada się, że do 2030 roku powstanie w Polsce około 5,9 GW mocy w morskich farmach wiatrowych, a do 2040 roku - nawet 11 GW.
Według analiz ekspertów, możliwy jest jeszcze szybszy rozwój, szczególnie jeśli zostaną usunięte główne bariery i wprowadzone dodatkowe mechanizmy wspierające. W scenariuszu optymistycznym do 2040 roku moc zainstalowana mogłaby sięgnąć nawet 15-18 GW.
Kluczowe trendy, które będą kształtować rozwój sektora w najbliższych latach, to:
- Rosnąca wielkość i moc pojedynczych turbin - najnowsze modele osiągają już 14-15 MW mocy i wysokość ponad 250 m
- Spadające koszty technologii - według prognoz Bloomberg NEF, koszt energii z morskich farm wiatrowych (LCOE) spadnie o około 40% do 2030 roku
- Rozwój technologii pływających - umożliwiających instalację turbin na większych głębokościach
- Integracja z systemami magazynowania energii i produkcją wodoru
Podsumowanie
Morskie farmy wiatrowe to ogromna szansa dla polskiej gospodarki i kluczowy element transformacji energetycznej kraju. Oferują one nie tylko czystą, odnawialną energię, ale również tysiące miejsc pracy, impuls dla rozwoju portów i przemysłu stoczniowego oraz możliwość rozwoju nowoczesnych technologii.
Najbliższe lata będą kluczowe dla rozwoju tego sektora w Polsce. Pierwsze projekty wejdą w fazę budowy, tworząc podstawy dla dalszego rozwoju. Od tego, jak sprawnie Polska poradzi sobie z obecnymi wyzwaniami, będzie zależeć tempo transformacji całego sektora energetycznego i związane z tym korzyści gospodarcze.
Z pewnością morskie farmy wiatrowe na Bałtyku to jeden z najważniejszych projektów infrastrukturalnych i gospodarczych w historii współczesnej Polski, porównywalny z budową portów w okresie międzywojennym czy rozwojem przemysłu stoczniowego w latach 70. XX wieku. To szansa, której nie można zmarnować.